Dereń należy do rodziny dereniowatych w skład której wchodzi ponad sto gatunków tej rośliny, jednak tylko ten jeden rodzi jadalne owoce. Był bardzo dobrze znany starożytnym Rzymianom, a wywodzi się z Azji Zachodniej i południowo-wschodniej terenów Europy. Stamtąd rozpowszechnił się na inne rejony globu, docierając także do Polski. Najłatwiej można go spotkać na nasłonecznionych terenach i otwartych, kamienistych urwiskach. Niegdyś była to roślina bardzo popularna i często uprawiana, ale ponieważ nie tworzono krzyżówek dla uzyskania smaczniejszych owoców, dzisiaj dereń popada w zapomnienie.

Jest to drzewo lub krzew osiągający około 8 m wysokości. Ma gęste gałęzie i tendencje do wypuszczania wielu odrostów korzeniowych. Liście mają owalny lub elipsowaty kształt, pokryte są wyraźnymi żyłkami i opadają na zimę. Są gładkie i błyszczące. Kolor kwiatów przypomina pierwiosnki, są one pachnące, drobne, jaskrawożółte i pojedyncze. Kwitną przed pojawieniem się liści i zebrane są w niewielkie kuliste baldachy. Owocem jest wiszący pestkowiec o głębokiej czerwonej barwie, rzadziej liliowy lub żółty. Jego zbiory zaczynają się we wrześniu lub październiku. Waży około 5 g, jest soczysty, ale smak derenia jedzonego na surowo raczej nie zachwyca. Jest cierpki i orzeźwiająco kwaśny. Dlatego właśnie dereń jest na różne sposoby przerabiany, przygotowuje się z niego smaczne marmolady, dżemy, galaretki, kompoty, używany jest do ciast i produkcji wielu słodyczy. W niektórych krajach, np. w Norwegii nadaje smak alkoholom ( wódce dereniówce), często robi się z niego nalewki i wina.

Warto także dodać, ze dereń to roślina miododajna. Jego drewno jest bardzo cenione ze względu na to, że jest twarde i równosłoiste. Ponadto owoce służą do wyrobu barwnika oliwkowego i czarnobrązowego, a kora barwnika żółtego.

Owoce derenia przechowuje się kandyzowane, zamrożone lub suszone. Nie tracą przy tym niczego ze swoich właściwości zdrowotnych. Zawierają spore ilości witaminy C, PP, kwasów organicznych, barwników, pektyn, garbników, soli mineralnych (przede wszystkim żelaza) i cukrów. W nasionach derenia znajduje się około 34% tłuszczu i dzięki temu wykorzystywane są do produkcji mydeł. Oprócz owoców do celów leczniczych wykorzystuje się suszone liście, kwiaty i korę z młodych gałęzi.

Czerwone owoce, przypominające czereśnie są bardzo kwaśne i nie spożywa się ich na surowo.

Z owoców derenia robi się soki i konfitury, a ze względu na oryginalny aromat dodaje się je do lodów.

Stosowany zewnętrznie

Owoce derenia właściwego pomagają w wielu chorobach skóry, w tym łuszczycy.

Stosowany wewnętrznie

Owoce derenia właściwego usprawniają złą przemianę materii, pomagają w zaburzeniach żołądkowych, niestrawności, biegunce, czerwonce, regulują czynność wątroby, obniżają poziom cukru we krwi, leczą niedokrwistość, szkorbut, febrę, podagrę, przeziębienie, grypę, anginę, infekcje górnych dróg oddechowych, zmniejszają ból narządów wewnętrznych, stosowane są w leczeniu awitaminozy; nalewka na kwiatach jest środkiem przeciwgorączkowym; napar z liści wykazuje działanie żółciopędne; odwar z kory derenia to środek pobudzający i wzmacniający.