Dieta lekkostrawna jest najczęściej zalecanym sposobem żywienia w większości stanów chorobowych, a także w wieku starszym. Ma istotne znaczenie w leczeniu chorób przewodu pokarmowego, a zwłaszcza w chorobach żołądka, dwunastnicy i jelit, w schorzeniach wątroby i dróg żółciowych oraz stanach pooperacyjnych. Dieta ta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych, dlatego w jej skład powinny wchodzić produkty z każdej grupy:

• zbożowe
• mleczne
• jaja
• mięso
• tłuszcze
• warzywa i owoce

Zawiera ona wszystkie składniki pokarmowe, lecz podane w formie łatwo przyswajalnej. Wyłącza się tylko te składniki i produkty, których trawienie może powodować dolegliwości. Ma to zapobiegać powstawaniu wzdęć, mdłości, uczucia ucisku.

Dieta lekkostrawna wspomaga proces leczenia farmakologicznego.

Składnikiem pokarmowym najczęściej powodującym dolegliwości jest błonnik pokarmowy, inaczej włókno roślinne. Stanowi on część strukturalną roślin i ze względu na swoją budowę nie podlega trawieniu przez enzymy przewodu pokarmowego człowieka. Pełni także bardzo istotną rolę w regulacji czynności przewodu pokarmowego, skąd też nie jest wskazana jego całkowita eliminacja z diety człowieka. Należy jednak wykluczyć z jadłospisu produkty zawierające dużo błonnika pokarmowego, np. suche nasiona roślin strączkowych (fasoli, grochu, soi, soczewicy) czy pieczywo razowe, a także błonnik w formie surowej. Również spożycie pestek, skórek i produktów mało rozdrobnionych może być przyczyną dolegliwości. Zielone warzywa strączkowe - zielony groszek, fasolka szparagowa powinny wchodzić w skład zup, sałatek warzywnych lub stanowić dodatek do drugiego dania w formie świeżej lub mrożonek, należy unikać przetworów konserwowych. Polecane są warzywa w formie gotowanej, rozdrobnione oraz zupy jarzynowe, które nie powoduje dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Czasami przyczyną dolegliwości może być połączenie w jednym posiłku produktów trudno strawnych, np. grubej kaszy z surowym warzywem. Zestawienie kaszy z gotowaną jarzyną bywa już lepiej tolerowane. Niektóre warzywa mogą być spożywane na surowo, gdyż są wystarczająco delikatne, np. sałata czy kapusta pekińska. Warzywa i owoce niedojrzałe, z pestkami, dżemy z owoców pestkowych mogą powodować dolegliwości. Forma i rodzaj warzyw w diecie lekkostrawnej zależą przede wszystkim od indywidualnej wrażliwości.

Źródłem błonnika pokarmowego są także produkty zbożowe. Zawierają go tym więcej, im produkt jest mniej przetwarzany. Pieczywo razowe, świeże pieczywo czy grube kasze mogą powodować dolegliwości. Także popularne musli, zawierające oprócz płatków zbożowych suszone owoce i orzechy, to mieszanka, która zawiera duże ilości błonnika pokarmowego i spożywana, szczególnie bez gotowania, może być ciężkostrawna. Jedzenie drobnych kasz, np. kaszy manny, czy drobnych makaronów i mąk wiąże się z najmniejszym prawdopodobieństwem wystąpienia bólu. Należy pamiętać, że włókno roślinne poddane działaniu wysokiej temperatury i wody jest łatwiej strawne niż surowe.
Za duża ilość tłuszczu w diecie, w szczególności ogrzewanego w wysokich temperaturach (np. smażonego), to kolejna przyczyna dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Zupa jarzynowa z odrobiną kapusty nie zawsze musi powodować problemy z trawieniem, ale tradycyjny bigos z tłuszczem i smażonym mięsem nie należy do potraw lekkostrawnych. Dieta oszczędzająca przewód pokarmowy wymaga ograniczenia najbardziej ciężkostrawnej metody przyrządzania potraw, jaką jest smażenie, w szczególności smażenie produktów panierowanych czy smażenie w głębokim tłuszczu. W to miejsce zaleca się jako metodę obróbki termicznej gotowanie, duszenie bez podsmażania (w większej ilości wody) oraz pieczenie bez dodatku tłuszczu, tłustych wędlin, tzn. mielonych, wyrobów garmażeryjnych oraz mięsa przerośniętego dużą ilością tkanki łącznej. Do tłuszczy lekkostrawnych zaliczamy przede wszystkim świeże, nie ogrzewane masło, margaryny do smarowania pieczywa, oleje roślinne. Do podprawienia zup i warzyw należy używać mleka, jogurtu, słodkiej śmietany, samej mąki lub mąki wymieszanej z tłuszczem bez podsmażania.

Dodatkowo niekorzystnie mogą być pewne ostre i słone przyprawy, jak pieprz, ostra papryka oraz ocet (marynaty).
W zamian polecane są łagodne zioła, np. koperek, natka pietruszki, majeranek, tymianek, bazylia, a zamiast octu sok z cytryny. Poprawiają one smak potraw i wnoszą własną wartość odżywczą. Wśród słodyczy za ciężkostrawne można uznać czekoladę, chałwę, ciasta kruche i francuskie z kremami. Kawa z ekspresu jest delikatniejsza niż przyrządzona po turecku.

Ciężkostrawne są smażone potrawy z mąki - naleśniki, placki oraz zupy z zasmażkami.

Posiłki należy spożywać spokojnie, bez pośpiechu, częściej, ale w mniejszych ilościach by nie przeciążać przewodu pokarmowego dużą porcją pożywienia i ułatwić trawieni. Powinno się jeść powoli, dokładnie przeżuwając pokarm i połykać małe kawałki.
Wskazane jest unikanie zbyt obfitych dań, szczególnie podczas kolacji czy obiadokolacji. Ostatni posiłek powinien być spożywany 2-3 godziny przed snem. Jedzenie 4-5 urozmaiconych posiłków w ciągu dnia to podstawowa zasada racjonalnego odżywiania się. Nasilaniu dolegliwości możne sprzyjać sytuacja stresowa albo pora roku wiosna i jesień.
Niewskazany jest większy wysiłek fizyczny tuż przed jedzeniem, jak również tuż po posiłku. Po posiłku zaleca się mały odpoczynek.

Produkty i potrawy najczęściej powodujące dolegliwości:

• suche nasiona roślin strączkowych
• potrawy smażone
• warzywa kapustne
• papryka
• cebula
• frytki
• jaja gotowane na twardo
• świeże pieczywo
• tłuste wędliny mocno wędzone
• potrawy mocno przyprawione, szczególnie octem, papryką, pieprzem, solą
• potrawy zbyt zimne lub zbyt gorące
• alkohole
• napoje gazowane
• orzechy

Niektóre owoce spożywane na surowo bywają źródłem dolegliwości.

Przykładowy jadłospis

I Śniadanie	II Śniadanie	Obiad	Podwieczorek	Kolacja
Płatki zbożowe mlekiem, pieczywo mieszane, tłuszcz do smarowania pieczywa, chuda wędlina, świeże warzywa sezonowe, np. sałata, pomidor, herbata	Pieczywo mieszane, tłuszczo smarowania pieczywa, chuda wędlina lub twaróg, warzywa lub owoce sezonowe	Zupa koperkowa, ziemniaki, pulpety w sosie pieczarkowym, buraczki gotowane, sałata, sok owocowy	Ciasto drożdżowe, owoce	Pieczywo mieszane, ryba duszona z warzywami, warzywa sezonowe