W normalnie funkcjonującym organizmie ciągłe kurczenie się i rozkurczanie jelita grubego (ruchy robaczkowe) powodują przesuwanie się mas kałowych do odbytnicy. Ich zatrzymanie się na różnych odcinkach jelita grubego powoduje oddawanie twardego stolca raz na kilka dni. Istnieją dwa rodzaje zaparć przewlekłych: atoniczne, spowodowane zwiotczeniem jelit (u ludzi starszych, w otyłości), oraz spastyczne, powodowane nadmierną kurczliwością, jelita grubego. Stosowana dieta jest uzależniona od rodzaju zaparcia.
W zaparciu atonicznym zaleca się:
W przypadku zaparcia atonicznego dieta powinna zawierać pokarmy pobudzające ruch robaczkowe jelita grubego: pieczywo razowe i inne przetwory z pełnego ziarna zbóż, grube kasze, płatki zbożowe, otręby, w dużych ilościach surowe warzywa i owoce ze skórą. Pobudzająco działają również potrawy zawierające tłuszcze, szczególnie oleje roślinne dodawane na surowo. Skuteczne jest wypijanie na czczo łyżki oleju lub zjedzenie łyżki masła. Pracę jelit pobudzają także buliony i ostro przyprawione rosoły oraz zimne płyny wypijane na czczo. Podobnie działa mocna naturalna kawa, mocna herbata, kwaśne mleko, kefir, ale mogą być one spożywane tylko wtedy, gdy nie ma przeciwwskazań. Zasady te dotyczą potraw smażonych i pieczonych.
Przy zaparciu atonicznym należy ograniczyć:
Trzeba ograniczyć spożywanie produktów powodujących wzdęcia i rozleniwiających jelita, takich jak:
- warzywa kapustne
- rośliny strączkowe
- czekolada
- kakao
- pieczywo świeże
- ryż
- mąka ziemniaczana
Przykładowy jadłospis stosowany w leczeniu zaparcia atonicznego
| I Śniadanie | II Śniadanie | Obiad | Podwieczorek | Kolacja |
| Na czczo: woda miodem Później: pieczywo razowe, masło, twarożek z rzodkiewką i szczypiorkiem |
Owoce surowe, sok z marchwi | Zupa ziemniaczana, ryż na sypko, ryba gotowana w jarzynach, zielona sałata z cytryną, herbata rumiankowa | Zsiadłe mleko z musli wielozbożowym | Pieczywo razowe, masło, szynka, sałata, herbata z mlekiem |
W zaparciu spastycznym zaleca się:
Dieta powinna być lekko strawna, zmniejszająca skłonność do skurczów spastycznych pustych jelit i dostarczająca pokarmów, które powiększają masy kałowe. Aby nie drażnić jelita, błonnik podaje się w postaci gotowanej. Potrawy i napoje powinny być ciepłe, należy unikać pikantnych i wzdymających. Dieta musi zawierać:
- czerstwe pieczywo pszenne
- drobne kasze i makarony
- świeże mleko
- sery twarogowe
- jaja
- chude mięsa
- drób
- ryby
- parówki
- szynkę
- masło
- śmietanę
- oleje roślinne
- wszystkie warzywa gotowane, z wyjątkiem wywołujących wzdęcia
- owoce
- miód
- cukier
- przyprawy ziołowe
- kawę zbożową z mlekiem
- słabą herbatę
W diecie powinny się również znaleźć pokarmy zawierające produkty wysokoresztkowe, przede wszystkim wyroby z grubo mielonego
ziarna:
- płatki
- kasze
- chleb razowy
- pieczywo z dodatkiem ziaren
W zaparciu spastycznym należy ograniczyć:
Chorym nie wolno podawać potraw smażonych, ostro przyprawionych, zawierających dużo błonnika pokarmowego. Należy unikać potraw wzdymających, bardzo zimnych i bardzo gorących napojów, kawy naturalnej, mocnej herbaty i napojów alkoholowych.
Przykładowy jadłospis stosowany w leczeniu zaparcia spastycznego
| I Śniadanie | II Śniadanie | Obiad | Podwieczorek | Kolacja |
| Na czczo: łyżka oliwy Później: pieczywo pszenne, masło, twarożek, miód, kawa zbożowa mlekiem |
Pieczone jabłko, herbatnik | Zupa pomidorowa z lanymi kluseczkami, ziemniaki, kotlet mielony z ryby, gotowana marchewka, kompot z suszonych owoców | Soki z różnych owoców | Zupa mleczna z zacierką, bułka z masłem, herbata, grejpfrut |
