Jest to trwała roślina zielona z rodzin wargowych. Łodyga czyśćca pokryta jest włoskami i dorasta do 90 cm długości. Liście są lancetowate i jajowate, osadzone na krótkich ogonkach, bardzo podobne do pokrzywy zwyczajnej. Na przełomie lipca i września na szczycie pędu pojawiają się kwiatostany pełne fioletowych, ciemnoczerwonych, a czasem białych kwiatów. Surowcem leczniczym czyśćca są nadziemne pędy. Roślina ta zawiera garbniki (do 15%), aminy, gorycze, cholinę, olejek eteryczny oraz sole mineralne.

Liście czyśćca mają gorzki smak, ale zgrubiałe rozłogi są smaczne. Przyrządza się je jak szparagi lub ziemniaki. Czasem są składnikiem herbat.

Stosowany wewnętrznie

Czyściec błotny pomaga leczyć nieżyt żołądka i jelit, zatrucia pokarmowego, łagodzi bóle brzucha i stawów, działa rozkurczowo; pomocny jest w niewielkich krwawieniach wewnętrznych, chorobach dróg oddechowych, astmie, bólach pochodzenia nerwowego; odwar działa pobudzająco; w przeszłości medycyna ludowa czyściec błotny stosowała w leczeniu kokluszu i rozmaitych schorzeń kobiecych.

Stosowany zewnętrznie

Maści i kompresy z czyśćca błotnego mają działanie dezynfekujące, są skutecznym środkiem na owrzodzenia, czyraki, trudno gojące się rany, grzybice, bakteryjne zakażenie skóry, nadmierną potliwość nóg; okłady ze świeżych liści pomagają leczyć wszelkie rany i usuwają obrzęki; ponieważ roślina zawiera żółty barwnik, bywa stosowana w kosmetyce.